Kleurstelling Jachtslot Mookerheide
De restauratie van Jachtslot Mookerheide is afgerond. Binnen de algehele restauratie valt met name het gereconstrueerde kleurrijke exterieur op. In dit artikel lichten we de achtergrond van deze kleurstelling toe.
Het Jachtslot is gebouwd in de periode 1902-1905, ontworpen door de gebroeders Oscar en Henri Leeuw. De opdrachtgever was Jan Jacob Luden, een vrijbuiter en levensgenieter die op zeer jonge leeftijd een vermogen van zijn ouders had geërfd. Het Jachtslot werd gebruikt om jachtfeesten te organiseren en vriend en vijand te imponeren. Het gebouw bestaat uit een hoofdgebouw in Jugendstil-stijl en een ondergeschikte zijvleugel als bij- en dienstgebouw.
Het hoofdgebouw in 2020 (foto: Natuurmonumenten)
Voordat aan de voorbereiding van de restauratie begonnen werd was bekend dat het monument waarschijnlijk oorspronkelijk een kleurrijker kleurenpalet had dan op dat moment zichtbaar was, ook omdat dit in de bouwtijd en in de toegepaste bouwstijl heel gebruikelijk was. Aan de interieurzijde van het hoofdgebouw was dit kleurrijke palet nog het meest zichtbaar, weliswaar vervuild en deels overgeschilderd. Het exterieur was echter volledig wit geschilderd en toonde niet veel kleur. Historische bronnen over de kleurstelling waren niet of nauwelijks aanwezig. Dit betekende dat we alleen informatie konden verkrijgen over de oorspronkelijke kleuren in het exterieur door middel van onderzoek aan het gebouw zelf.
Het onderzoek is gestart met het bouwhistorisch onderzoek van het MAB.1 Het kleurhistorisch onderzoek door SRAL was één van de volgende onderzoeken.2 De bevindingen uit het bouwhistorisch onderzoek diende daarvoor als basis. SRAL heeft onderzoek gedaan naar de oorspronkelijke kleuren van het exterieur; van het stucwerk en het houtwerk van o.a. ramen, deuren en kozijnen. Hieruit volgde dat het stucwerk dat op de gehele gevel van het hoofdgebouw aanwezig is oorspronkelijk lichtroze van kleur is geweest. Dat is een kleur waar generaties al niet meer aan gewend waren, aangezien het Jachtslot vanaf waarschijnlijk de jaren ’60-‘70 wit was gesausd. Hiermee werd het verantwoorden van de oorspronkelijke kleurstelling nog interessanter en noodzakelijker.
Het kleurenpalet van het Jachtslot is echter breder dan de kleuren van alleen stucwerk en houtwerk. Zo zijn in het stucwerk ook gekleurde keramische tegels ingelegd, deze waren ook wit overschilderd. De kleuren van deze tegels en de patronen waarin ze waren aangebracht zijn in beeld gebracht. Daarnaast hebben we restanten van gele houten rolluiken aangetroffen. Tevens hadden we een vermoeden van de aanwezigheid van gele dakpannen in de oorspronkelijke situatie vanwege een zinsnede uit een brochure uit 1909, maar deze bijzondere vondst was niet 100% hard te maken. Gelukkig hebben we daadwerkelijk aan de randen van het dak nog restanten van gele dakpannen aangetroffen waardoor dit vermoeden alsnog bevestigd kon worden.Al deze bevindingen lijken misschien losse, al dan niet onbeduidende onderdelen, maar als deze bij elkaar gebracht worden in een geveltekening in de juiste oorspronkelijke kleuren blijkt dat het een consequent kleurgebruik betreft, uitgevoerd in een goed bij elkaar passend palet van uitgesproken maar toch natuurlijke, enigszins gedekte kleuren. Het kleurenpalet van het exterieur sluit heel goed aan op de toegepaste kleuren in het interieur, hoewel beide wel zo hun eigen nadruk hebben. In het exterieur ligt de nadruk op de gele en roze kant van het palet, in het interieur meer op de blauw-groene kant. We kunnen wel stellen dat de bevindingen bevestigen dat de toenmalige architect duidelijk over het kleurgebruik en de samenhang daarvan tussen interieur en exterieur heeft nagedacht.
Links: Kleuronderzoek: direct naast gele tegeltjes gemaakte kleurentrap van het stucwerk met de oorspronkelijke kleurafwerking (nr.1) en twee latere afwerkingen (nr. 2 en 3). De oorspronkelijke kleur is weer opnieuw aangebracht. (beeld: SRAL) Rechts: Proefstukken en monsters beoordelen (beeld: 1meter98 Architecten)
Het uitgangspunt van het restauratieplan was om het monument weer in ere te herstellen, het terugbrengen van het oorspronkelijke kleurenpalet hoort daarbij. Omdat er een kleurenpalet van de verf op het hoofdgebouw werd aangetroffen dat in de huidige tijd als nogal heftig kan worden ervaren en het nogal afwijkt van de in de jaren ’60-’70 aangebrachte witte verflaag, zijn er voor de zekerheid nog twee aanvullende kleurhistorische onderzoeken uitgevoerd.3 Deze onderzoeken bevestigden de eerder aangetroffen kleuren. Zodoende waren we er echt zeker van dat de aangetroffen kleuren correct geïnterpreteerd werden. Overigens kan de kleur die aangemerkt werd als ‘oorspronkelijk’ wel in de loop van de tijd door weersinvloeden en vervuiling enigszins veranderd zijn ten opzichte dan de dag dat het was aangebracht, hier is voor zover mogelijk in de onderzoeken rekening mee gehouden.
Gesteund door dit uitvoerige onderzoek en bewijs en de expertise van kleurhistorici is besloten om het aangetroffen oorspronkelijke kleurenpalet opnieuw op het gebouw toe te passen. Eerst als proefstuk, met ook lichtere varianten voor het lichtroze stucwerk, zodat de definitieve kleurcodes vastgesteld kon worden. Hieruit bleek o.a. dat de kleurcode welke overeenkwam met de oorspronkelijke lichtroze kleur zorgde voor het mooiste samenspel met de rest van het toegepaste kleurenpalet. Dit was voor ons de bevestiging dat de op historisch bewijs gemaakte keuze om de oorspronkelijke lichtroze kleur terug te brengen ook esthetisch de juiste was.
Naast de kleuren van het stucwerk en houtwerk zijn ook de rolluiken en dakpannen teruggebracht en tevens in de oorspronkelijke kleurstelling zodat het weer een compleet beeld geeft van hoe het Jachtslot ooit oorspronkelijk bedoeld is geweest. De zijvleugel is ten opzichte van de oorspronkelijke bouw ingrijpend gewijzigd en daarmee is het volledige palet van deze historische kleuren niet meer te bepalen. We weten wel dat de zijvleugel een veel minder uitgesproken kleurenpalet had, in overeenkomst met haar ondergeschikte functie en vormgeving. Dit onderscheid hebben we gehandhaafd.
Het hoofdgebouw in 2023, net uit de steigers (beeld: 1meter98 Architecten)
Eenmaal gereed en in zijn totaliteit bekeken vinden we de consequente, kleurrijke oorspronkelijke en nu weer huidige kleurstelling erg passend bij de uitbundigheid van het gebouw en haar opdrachtgever. Of het daarnaast ook ‘mooi’ gevonden wordt, is een kwestie van smaak, daar is vast het laatste woord nog niet over gezegd. En zo maakt Jachtslot Mookerheide, net als na de bouw in 1905, opnieuw de tongen los, mogelijk precies zoals de flamboyante Jan Jacob Luden het graag had.
1 MAB, “Bouw- en cultuurhistorisch waardestellend onderzoek”, juli 2017
2 SRAL, “Kleurhistorische verkenning Jachtslot Mookerheide”, mei/juni 2018
3 SRAL, “Aanvullend onderzoek I Kleurhistorische verkenning exterieur Jachtslot Mookerheide”, februari 2021 en SRAL, “Aanvullend onderzoek II Kleurhistorische verkenning exterieur Jachtslot Mookerheide”, juni 2022